ประวัติศาสตร์ บ้องกัญชา ในทวีปต่างๆ ของโลก

ก่อนเราจะเริ่มเรื่องประวัติศาสตร์สายเขียว บ้องกัญชา เราควรปรับความเข้าใจให้ตรงกันก่อนซึ่งจะเริ่มจากภูมิศาสตร์โลก เริ่มเรื่องมาแนวนี้อาจจะดูจริงจังไปสักนิดแต่อย่าเพิ่งด่วนสรุป รับรองว่าสหายสายเขียวต้องชอบแน่กับเรื่องใกล้ตัวสหาย อย่าง “บ้องกัญชา” ซึ่งเรื่องที่เราตั้งใจจะมานำเสนอครั้งนี้ไม่เพียงแต่จะเป็นเรื่องของบ้องกัญชาในไทยเท่านั้น เราจะมาพูดถึงว่าด้วยเรื่องของวัฒนธรรมการสูบกัญชาผ่านนํ้า หรือที่คนทั่วโลกเรียกกันจนชินปากว่าบ้อง

โดยจะมีการนำเสนอวัฒนธรรมบ้องกัญชาในหลายทวีปทั่วโลกเจาะจงเฉพาะประวัติที่มีความชัดเจนโดยจะยึดการอ้างอิงจากทวีปในปัจจุบัน ต้องบอกว่ายังคงมีการถกเถียงกันอย่างต่อเรื่องความเป็นมาบ้องกัญชาเนื่องจากเป็นวัฒนธรรมร่วมสมัยผู้คนในอดีตไม่มีได้มีการแบ่งประเทศชัดเจนรวมถึงข้อมูลที่ถูกจดบันทึกไม่ได้แพร่หลายและทั่วถึงเหมือนปัจจุบัน ตำนานบ้องที่เก่าแก่ส่วนใหญ่เกิดขึ้นในฝั่งตะวันออกใกล้ๆบ้านเรานี่เอง เพื่อไม่ให้เป็นการเสียเวลาไปมากกว่านี้ เราจะมาเปิดเรื่องกันด้วยเกร็ดความรู้เล็กๆ

พัฒนาการของบ้องกัญชา

บ้องกัญชาเรียกได้ว่าเป็นวัฒนธรรมร่วมสมัย ผู้คนจากหลากหลายเชื้อชาติ หลายภูมิภาคต่างใช้บ้องในการสูบกัญชาในอดีต ส่วนการใช้อุปกรณ์สูบซาผ่านนํ้าในปัจจุบันผู้คนมักจะนิยามว่าใช้บ้องซึ่งนั่นทำให้หน้าตาของบ้องในแต่ละภูมิภาคทั่วโลกรูปลักษณ์ของมันค่อนข้างแตกต่างกันมาก รวมถึงในอดีตก็มีการเรียกบ้องกัญชาต่างกันออกไป

ทวีปบนโลกมีทั้งหมด 7 ทวีป

ทวีปเอเชีย ทวีปยุโรป ทวีปแอฟริกา ทวีปแอนตาร์กติกา ทวีปอเมริกาเหนือ ทวีปอเมริกาใต้ และทวีปออสเตรเลียและโอเชียเนีย (ขออนุญาตไม่รวมทวีปที่ยังไม่ได้รับการระบุแน่ชัดอย่าง ซีแลนเดีย (Zealandia) ที่ขณะนี้จมอยู่ใต้นํ้านักธรณีฟิสิกส์ คาดว่าเคยเป็นเปลือกโลกที่พ้นนํ้ามาก่อน)

บ้องกัญชาในทวีปแอฟริกา

เราไม่สามารถแน่ใจได้ว่ากัญชาในแอฟริกาเริ่มครั้งแรกเมื่อใด แต่นักโบราณคดีเชื่อว่าชาวแอฟริกันสูบกัญชามานานก่อนที่จะสูบยาสูบ J.C. Dombrowski พบหลักฐานการสูบกัญชาแอฟริกันที่เก่าแก่ที่สุดในเอธิโอเปีย บ้องกัญชาตั้งอยู่ในถ้ำสองแห่งและมีอายุระหว่าง 1100 ถึง 1400 ค.ศ. เมื่อนักวิจัยทดสอบบ้อง

พวกเขาพบว่ามีสารกัญชาเหลืออยู่นั่นเป็นหลักฐานที่ทำให้คาดการณ์วัฒนธรรมกัญชาในทวีปแอฟริกาได้แต่ถ้าจะพูดถึงความนิยมแล้ว ไปป์ เป็นที่นิยมมากกว่า บ้อง อาจจะด้วยสภาพทางภูมิศาสตร์ที่แห้งแล้งหรือจะด้วยรูปแบบวัฒนธรรม ทำให้การสูบกัญชาผ่านนํ้าเป็นที่นิยมน้อยกว่าไปป์ แต่ในอดีตทวีปแอฟริกาบางส่วนตกเป็นของอารยธรรมเปอร์เซียซึ่งมีประวัติศาสตร์บ้องเก่าแก่ไม่แพ้กัน

เชื่อว่าหลายคนรู้จัก Bob Marley ชาว จาไมก้า เรียกได้ว่าเป็นหนึ่งในผู้ที่ทำให้โลกรู้จักกัญชาและนึกถึงทวีปแอฟริกา รวมถึงเผยแพร่ศาสนา Rastafari ที่เรารู้จักกันว่า ราสตาฟา นั่นเอง ซึ่งเป็นขบวนการทางศาสนาและการเมืองซึ่งเริ่มขึ้นในจาเมกาในช่วงทศวรรษที่ 1930 และเป็นที่ยอมรับจากกลุ่มต่างๆ ทั่วโลก ซึ่งรวมเอาศาสนาคริสต์นิกายโปรเตสแตนต์ เวทย์มนต์ และจิตสำนึกทางการเมืองในแอฟริกาเข้าไว้ด้วยกัน โดยมีพิธีกรรมที่ใช้กัญชาอยู่ด้วยรวมถึงบทเพลงที่เรามักรู้จักกันดีในสไตล์ที่เรียกว่า เรกเก้

บ้องกัญชารัสเซีย ทวีปยุโรปและทวีปเอเชีย

เมื่อไม่นานมานี้ในปี ค.ศ. 2013 การขุดพบบ้องทองคำเก่าแก่ พลิกประวัติศาสตร์บ้องกัญชาโลก ระหว่างการขุดค้นทางโบราณคดีในรัสเซียในปัจจุบัน ซึ่งมีอายุประมาณ 2400 ปี เป็นอาณาจักร Scythian ไซเธียน ซึ่งเป็นนักขี่ม้าเร่ร่อนที่อาศัยอยู่ในทุ่งทุนดรา ผู้นำหลายคนของคนเหล่านี้ถูกฝังไว้กับบ้องทองคำ

การค้นพบที่ชายแดนมองโกเลียและไซบีเรียการฝังศพพร้อมกับบ้องหรือไปป์ที่ใช้สูบกัญชา แสดงให้เห็นว่าพวกเขาให้ความสำคัญกับพืชชนิดนี้อย่างมาก Herodotus นักวิชาการชาวกรีกอธิบายในงานเขียนของเขาเกี่ยวกับสมุนไพรที่ชาวไซเธียน เชื่อว่ากัญชามีพลังวิเศษ เมล็ดกัญชงและเมล็ดกัญชาถูกนำมาใช้เพื่อปัดเป่าวิญญาณชั่วร้าย ชาวไซเธียนซึ่งแผ่ขยายไปทั่วพื้นที่ส่วนใหญ่ของเอเชีย ยุโรปในปัจจุบัน และรัสเซียไปจนถึงแอฟริกาเหนือ เป็นผู้คิดค้นบ้อง หรือพวกเขานำบ้องกลับมาจากการสำรวจในเอเชียกันแน่

บ้องกัญชาในทวีปเอเชีย

มีประวิติศาสตร์ยาวนานและกว้างขวางเกินบรรยายสำหรับบ้องในทวีปเอเชียโดยยึดการแบ่งทวีปในปัจจุบัน

บ้องกัญชาจีน

ประเทศจีนเป็นหนึ่งในสุดยอดผู้คิดค้นนวัฒกรรมยาสูบตั้งแต่อดีตกาล วัฒนธรรมการสูบยาสูบของจีนก็ยังคงไม่เป็นสองรองประเทศไหนแน่นอน หากแต่การสูบกัญชาในปัจจุบันดันมีความผิดทางกฎหมายอย่างร้ายแรง อดีตการสูบกัญชาด้วยบ้องของจีนถูกใช้ในการประกอบพิธีศพ อุปกรณ์สูบกัญชาที่มีการค้นพบว่าเก่าแก่ที่สุด เป็นคล้ายๆกับกล่องไม้มีรูตรงกลางไว้ใส่หินร้อนกับกัญชาเผื่อการเผาไหม้ต่อด้วยการสูดควัน

มันถูกนิยามว่าเป็นบ้องซึ่งมีการคาดการณ์ว่าสมควรเรียกอุปกรณ์นี้ว่าไปป์จะเหมาะมากกว่าเนื่องจากไม่น่าจะมีการผ่านนํ้า แต่ก็ต้องบอกว่าอุปกรณ์การสูบกัญชาของจีนมีหลายแบบมากรวมถึงวัสดุที่เป็นโลหะรูปลักษณ์คล้ายคลึงกับที่ค้นพบในรัสเซียก็มี

บ้องกัญชาเปอร์เซียและอินเดีย

จักรวรรดิเปอร์เชีย คือจักรวรรดิที่ปกครองต่อเนื่องกันมาในบริเวณที่ราบสูงอิหร่าน กินอาณาบริเวณ เอเชียตะวันตก แอฟริกา รวมถึงบางส่วนในทวีปยุโรป อินเดีย หนึ่งในประเทศที่มีศาสนามากที่สุดก็ว่าได้ กัญชาเป็นพืชที่ถูกใช้ในทางศาสนามาอย่างยาวนาน ถึงแม้จะเป็นสิ่งผิดกฎหมายแต่ก็ไม่มีใครจับคุณ หลายศาสนาใช้กัญชาในการบูชา เคารพเทพเจ้าของพวกเขา

ทั้งเปอร์เซียและอินเดียต่างอยู่ในทวีปเดียวกัน วัฒนธรรมการสูบกัญชา รวมถึงยาสูบชนิดอื่นๆก็ใกล้เคียงกัน โดยเครื่องสูบกัญชาในอดีตมีชื่อว่า “Hookah” หรือที่เรารู้จักกันดีในชื่อ ชิชา บารากุ

บ้องกัญชาไทย

น่าเหลือเชื่อเมื่อชาวสายเขียวทั้งไทยและเทศ เมื่อพูดถึงบ้องกลับรู้จักกันดีว่าเป็นคำภาษาไทย เราคนไทยเองยังไม่รู้เลยว่า คนทั่วโลกใช้คำว่าบ้องเหมือนกัน แต่จะเคลมว่าเป็นของประเทศไทยอย่างเดียวไม่ได้ต้องยอมรับด้วยว่าเรามีวัฒนธรรมร่วม อย่างเวียดนาม ลาว ก็ใช้บ้องที่ทำจากวัสดุพื้นบ้านหาได้ทั่วไปอย่างไม้ไผ่เช่นเดียวกันเพียงแต่ดันมีคนมาจดบันทึกและกล่าวขานว่าเป็นของไทย โดยคำว่าบ้อง ได้ระบุในพจนานุกรมภาษาไทย-อังกฤษ ในปี ค.ศ. 1944 โดยแพทย์ชาวอเมริกัน George Bradley McFarland

ท้ายที่สุดนี้ ไม่ว่าประวัติศาสตร์จะจารึกเรื่อง “บ้องกัญชา” ในรูปแบบไหน หรือเคลมว่าเป็นของใครก็ไม่ได้มีประโยชน์อะไรที่จะมาโต้งแย้งกัน เพราะเราใช้วัฒนธรรมร่วมกันพัฒนาสิ่งต่างๆร่วมกัน ในปัจจุบันบ้องได้ถูกพัฒนาและผลิตออกมาด้วยหลายวัสดุ เช่น บ้องแก้ว บ้องอะครีลิค บ้องเซรามิก บ้องซิลิโคน บ้องไม้ หรือแม้แต่โลหะก็ถูกนำมาใช้ผลิตบ้อง และด้วยรูปทรงที่หลากหลายมากยึ่งขึ้นในปัจจุบัน เช่น บ้องทรงกรวย บ้องทรงตรง บ้องมีกรองหลายชั้น บ้องปาร์ตี้ เพื่อเพิ่มประสบการณ์สูบกัญชาให้เพลิดเพลินและสะดวกมากยิ่งขึ้น

photo credit: 710pipes.com